تفاوت بین خنک‌کننده بادی و آبی در کامپیوتر
مهم‌ترین عامل در فرسودگی و استهلاک قطعات کامپیوتری، حرارت و گرماست. قطعات کامپیوتری به‌واسطه تناژ بالا در فعالیت‌های مختلف، گرمای زیادی تولید می‌کنند. رندر یکی از فعالیت‌های سنگین رایانه‌ها است که در هنگام انجام فرایند آن، گرمای زیادی تولید می‌شود. این گرما تا حدی زیاد افزایش پیدا می‌کند که بدون سیستم کولینگ، می‌تواند بقیه قطعات را ذوب کند. از همین جهت برای هر کامپیوتری که عملیات‌های سنگینی مانند بازی‌کردن را پشتیبانی می‌کند، لازم است یک سیستم خنک‌کننده مناسب نصب شود.
سیستم‌های خنک‌کننده چه انواعی دارند؟
سیستم‌های خنک کننده کامپیوتر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند اما کدام سیستم خنک‌کننده‌ای مناسب است؟ برای پاسخ به این پرسش متداول، ابتدا باید انواع سیستم خنک‌کننده‌ها را بشناسیم. در ادامه متن به معرفی و تفاوت خنک‌کننده آبی و بادی می‌پردازیم.
سیستم بادی (air cooling)
یکی از سیستم‌های خنک‌کننده محبوب و پرطرف‌دار، air coolingها یا همان خنک‌کننده‌های هوایی هستند که در عین کاربردهای زیاد، ساختار بسیار ساده‌ای دارند. این سیستم‌های خنک‌کننده با پردازنده‌های intel & amd در بازار به فروش می‌رسند و قیمت مناسبی دارند. خنک‌کننده‌های هوایی از یک ترکیب فن و دفع‌کننده‌های گرمایی فلزی به نام هیت سینک استفاده می‌کنند و بر روی پردازنده قرار می‌گیرند تا بتوانند جریان هوای اطراف آن را جذب خود کنند. علاوه بر ترکیب فن و هیت سینک، یک فن دیگر نیز داخل سیستم قرار می‌دهند تا هوای خنک در کیس ایجاد شود و دمای قطعات افزایش پیدا نکند.
قیمت ارزان‌تر، نصب آسان و دردسترس‌بودن برای این سیستم خنک‌کننده، امتیازهای بزرگی به شمار می‌روند. بااین‌وجود چنین سیستم خنک‌کننده‌ای ممکن است نقص‌هایی نیز داشته باشد. احتمال این مورد وجود دارد که مهم‌ترین مشکل این نوع سیستم‌های خنک‌کننده، پردازش فن پایین نسبت به قیمت آن باشد خصوصاً زمانی که سیستم پردازنده در حالت اورکلاک قرار گرفته است. فن بادی در مقایسه با فن آبی، قدرت کمتری در خنک‌کردن سیستم پردازنده دارد.
سیستم آبی (liquid cooling)
سیستم‌های خنک‌کننده گران‌قیمت و قوی که در پردازنده‌ها به کار می‌روند، همان فن‌های آبی یا liquid cooling هستند. در این سیستم خنک‌کننده از لوله‌هایی استفاده شده که روغن یا مایع خاصی درون آن وجود دارد و می‌تواند سیستم را خنک نگه دارد. توانایی فوق‌العاده‌ای برای خنک‌کردن سیستم در این فن مشاهده می‌شود. با اینکه توان فن‌های آبی از فن‌های بادی بیشتر است اما امروزه باتوجه‌به پیشرفت در فن‌های هوایی این جمله، بیان کاملاً درستی نخواهد بود.
فن‌های آبی از یک پمپ کوچک استفاده می‌کنند که در قسمت بالایی cpu نصب می‌شود. در این پمپ، برای کاهش دما و حرارت، ترکیبی از یک مایع هادی گرما به نام فلوئوروکربن و آب مقطر استفاده می‌شود. لوله‌های این پمپ سایز کوچکی دارند که به شکل یک حلقه بسته ساخته شده‌اند. یک قطعه مسی در زیر پمپ قرار گرفته که از طریق لوله‌ها می‌تواند، گرمای سیستم پردازنده را به مایع منتقل کند.
مایع درون پمپ که در حال حاضر دمای بالایی دارد از طریق چند لوله کوچک، به رادیاتوری که در جلو، عقب یا بالای کیس نصب شده است، متصل می‌شود. در رادیاتور از طریق فن‌هایی که در آن وجود دارند، مایع مذکور خنک شده و دوباره به سمت cpu حرکت می‌کند. این فرایند مکرراً تکرار خواهد شد.
خنک‌کننده‌های آبی و بادی چه تفاوتی دارند؟
تا اینجا از دو نوع سیستم خنک‌کننده کامپیوتری صحبت شد اما درنهایت باید دانست که تفاوت‌های میان آن‌ها مشخص می‌کند که خریدار کدام را انتخاب کند. در ادامه به توضیح تفاوت‌های میان این دو فن پرداخته خواهد شد.
اندازه و ساختار:
اولین تفاوتی که میان انواع فن‌های بادی و آبی قابل تشخیص است، همانا تفاوت در ساختار و اندازه آن‌ها خواهد بود. فن کولرهای بادی نسبت به خنک‌کننده‌های آبی اندازه بزرگ‌تری دارند و با ساختار ساده‌تری ساخته شده‌اند. یک سیستم خنک‌کننده بادی می‌تواند تمام فضای کیس را اشغال کند درحالی‌که نوع آبی فضای کوچک‌تری را برای نصب شدن نیاز دارد.
درنهایت زمانی که از رایانه خود استفاده می‌کنید به دلیل تفکیک قسمت رادیاتور از سیستم پردازنده، بقیه قطعات داخل مادربرد نیز قابل‌مشاهده خواهند بود. این امکان به‌مراتب می‌تواند کیس شما را زیباتر جلوه دهد.
قدرت و کارایی:
تفاوتی میان ساختار سیستم خنک‌کننده آبی با سیستم خنک‌کننده یک ماشین وجود ندارد و مکانیزم آن‌ها کاملاً با یکدیگر مشابه است. هر دوی این سیستم‌ها برای انجام عمل خنک‌کردن از اصول ترمودینامیکی ساده‌ای پیروی می‌کنند. استفاده از مایعاتی مانند آب و روغن، برای خنک‌کردن کامپیوتر انتخاب مناسب‌تری است چرا که توسط رادیاتور خنک می‌شود. درحالی‌که در فن‌های بادی، هوایی که گرم شده، نمی‌تواند خنک شود تا دوباره برای کیس قابل‌استفاده باشد. فن‌های آبی به نسبت عملکرد بالایی که دارند، صدای کمتری تولید می‌کنند که این مزیت بزرگی است. استفاده از هیت سینک فلزی و دو عدد فن که یکی از آن‌ها گرما را دفع می‌کند و دیگری هوای خنک برای کیس می‌فرستد، دلیل ایجاد آلودگی صوتی در فن‌های بادی خواهد بود.
سازگاری و دسترسی به رم:
فن‌های آبی به‌راحتی می‌توانند به کل فضای رم دسترسی داشته باشند. دلیل این امر این است که بر روی پردازنده سیستم فقط یک بلوک کوچک از خنک‌کننده نصب می‌شود. فن‌های آبی برای ارتفاع رم، مزاحمتی ندارند و ساختار آن‌ها به‌گونه‌ای است که با هر نوع رم سازگار خواهند بود. این امر بدین مفهوم است که برای کیس می‌توان از رم‌های RGB استفاده کرد تا فضای داخل کیس را زیباتر جلوه دهد.
در فن‌های هوایی چنین امکانی وجود ندارد چرا که ارتفاع آن‌ها زیاد است و باید باتوجه‌به سایز رم یکی از آن‌ها خریداری شود. میزان دسترسی به رم این نوع فن، بسیار پایین برآورد می‌شود چرا که به فضای زیادی برای نصب شدن نیاز دارد.
تولید صدا:
برای تعیین تولید صدای این خنک‌کننده‌ها می‌توان گفت که فن‌های آبی در مقایسه با فن‌های بادی، تولید صدای کمتری دارند. البته شایان‌ذکر است که ممکن است واتر کولرها فناوری بالاتری داشته باشند که نویز آن‌ها را کاهش دهد یا فن‌های بادی مدل پایینی داشته باشند که نویز بیشتری تولید می‌کند.
تناسب با کیس:
کیس‌ها برای نصب خنک‌کننده‌ها دائماً با فاکتور ارتفاع و سایز، دچار تناقض می‌شوند که در فن‌های بادی چنین نگرانی وجود ندارد. در کیس‌هایی که Mini ITX ساخته شده‌اند، می‌توان از فن کولرهای بادی استفاده نمود. در برخی موارد ممکن است خنک‌کننده سیستم از نوع آبی باشد، از همین رو ممکن است هنگام نصب، مشکلات زیادی به وجود آید. برای بعضی از کیس‌ها لازم است از واتر کولر 120 میلی‌متری استفاده شود و برای نصب فن‌های بزرگ‌تر نیز به کیس بزرگ‌تری نیاز است. اگر برای سیستم پردازنده از یک خنک‌کننده بادی استفاده شود بابت ابعاد کیس، نگرانی وجود نخواهد داشت.
خنک‌کنندگی در اورکلاک:
یکی از تفاوت‌های میان خنک‌کننده بادی و آبی، تفاوت در کارایی و قدرت آن‌ها است. قوی‌ترین کارایی سیستم بادی مربوط به فن دو برج است که نسبت به واتر کولرها کارایی کمتری دارد. برای کارایی بهتر سیستم پردازنده، لازم است از واتر کولر 280 یا 360 میلی‌متری استفاده شود. بازده یک فن کولر دوبرجی نهایتاً به‌اندازه یک واتر کولر 240 میلی‌متری خواهد بود.
نصب:
به‌طورکلی نصب air coolingها زمان کمتری لازم دارد و بسیار آسان است. معمولاً ممکن است نصب liquid coolingها به زمان زیادی نیاز داشته باشد اما مراحل نصب آن آسان است. ابتدا باید فن‌ها بر روی کیس نصب شده سپس مجموعه کیس و رادیاتور بر روی‌هم سوار شوند.
طول عمر:
ساختار ساده موجود در فن‌های بادی سبب می‌شود تعمیر آن رایگان انجام شود اما طراحی پیچیده فن‌های آبی اجازه چنین کاری نمی‌دهد. تعمیر این فن‌ها، کار سخت‌تری خواهد بود چرا که اگر مایع درون پمپ نشتی داشته باشد، خسارت زیادی به قطعات مادربرد وارد می‌کند. مایعی که درون پمپ است خوردگی در قطعات را افزایش می‌دهد که موجب کاهش طول عمر این نوع فن خواهد شد.
اگر پمپ یک فن خراب شود لازم است یک فن دیگر خریداری شود درحالی‌که اگر فن یک سیستم بادی خراب شود به‌راحتی تعویض شده و نیازی به خریداری فن جدید نیست. در پایان باید گفت که فرق خنک‌کننده آبی و بادی در این مورد است که یک خنک‌کننده بادی در مقایسه با خنک‌کننده آبی از طول عمر بیشتری برخوردار است.
زیبایی:
فرق خنک‌کننده بادی و آبی در میزان زیبایی آن‌ها قابل‌مشاهده است. واتر کولر‌هایی که به‌صورت لوپ بسته ساخته شده‌اند، نسبت به فن‌های بادی زیباتر هستند. زیبایی واتر کولرها دلیل برتری آن‌ها نسبت به سایر فن‌هاست. برخی از واتر کولرها از فناوری RGB استفاده می‌کنند که نورپردازی داشته و فضای کیس را جذاب‌تر جلوه می‌دهد. نورهای RGB با نور رم هماهنگ است و نورپردازی جذابی تولید خواهد کرد. ممکن است برخی از فن‌های بادی نیز از RGB استفاده کنند اما درنهایت با مدل واتر کولر قابل قیاس نخواهند بود.
قیمت:
ارزش مادی این دو فن اختلاف بسیار چشم‌گیری با یکدیگر دارد. خنک‌کننده آبی در مقایسه با خنک‌کننده بادی قیمت بالاتری خواهد داشت. برای روشن شدن این مفهوم می‌توان گفت که با هزینه یک واتر کولر 120 میلی‌متری، می‌توان یک فن بادی قوی خرید.
سیستم‌های خنک‌کننده بادی بهتر است یا آبی؟
خرید یک سیستم خنک‌کننده مناسب برای رایانه، تابعی است از نیاز فرد و بودجه‌ای که در اختیار دارد. چنانچه فرد قصد دارد از یک سیستم خنک‌کننده با قیمت مناسب استفاده کند و نتواند هزینه بالایی برای آن پرداخت کند، لازم است یک فن بادی بخرد. چنانچه برای پشتیبانی بالای سیستم به یک سیستم خنک‌کننده قوی نیاز است و محدودیت بودجه نیز وجود ندارد، خرید یک واتر کولر انتخابی معقولانه خواهد بود.
اورکلاک باقدرت بالا نیاز به واتر کولر 280 یا 360 دارد اما می‌توان به‌جای آن‌ها از یک فن بادی دو برج استفاده نمود. برای زیبایی و نورپردازی کیس نیز، یک واتر کولر ارجحیت خواهد داشت.
سخن پایانی
با توجه به اینکه سیستم‌های خنک‌کننده بادی و آبی نقش مهمی در سلامت سیستم پردازنده کامپیوتر خواهند داشت؛ از همین رو خرید آن‌ها باید بادقت انجام شود. در این مطلب سعی بر این داشتیم که انواع سیستم خنک‌کننده را برای شما نام ببریم و تفاوت خنک‌کننده آبی و بادی را بر‌شمردیم. فاکتورهای مهمی در خرید سیستم خنک‌کننده تأثیرگذار هستند. عواملی مانند قدرت، کارایی، اندازه و ساختار، سازگاری با کیس، زیبایی، قیمت، طول عمر، نحوه نصب، میزان قدرت خنک‌کردن در حالت اورکلاک، میزان تولید صدا و سازگاری با رم. با درنظرگرفتن نیازهای سیستم پردازنده و فاکتورهایی که گفته شد، می‌توان یک گزینه مناسب از میان سیستم‌های خنک‌کننده بادی و آبی، انتخاب کرد. از آن‌جا که فروشگاه جالبو عرضه‌کننده سیستم‌های خنک‌کننده بادی و آبی است، شما عزیزان می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت جالبو، محصول مورد نظر خود را در برندهای مختلف که یکی از آن‌ها خنک کننده پردازنده گرین است، خریداری نمایید.
